در گذشته املاك زمین های این منطقه متعلق به كامران میرزا نایب‌السلطنه بوده است و بعد از مرگ وی به عبدالحسین میرزا فرمانفرما فروخته شده است.

فرحزاد

این منطقه به دلیل آب و هوای فرح انگیزش به همین نام معروف شده است.

شهرك غرب

دلیل اینكه این محله به نام شهرك غرب معروف شد ساخت مجتمع های مسكونی این منطقه با طراحی و معماری مهندسان آمریكایی و به مانند مجتمع های مسكونی آمریكایی بوده و در گذشته نیز محل اسكان بسیاری از خارجی ها بوده است.

آجودانیه

آجودانیه در شرق نیاوران قرار دارد و تا اقدسیه ادامه پیدا می كند. آجودانیه متعلق به رضاخان اقبال السلطنه وزیر قورخانه ناصرالدین شاه بوده، او ابتدا آجودان مخصوص شاه بوده است.

اقدسیه

نام قبلی اقدسیه (تا قبل از 1290 قمری) حصار ملا بوده است. ناصرالدین شاه زمین های آنجا را به باغ تبدیل و برای یكی از همسران خود به نام امینه اقدس (اقدس الدوله) كاخی ساخت و به همین دلیل این منطقه به اقدسیه معروف شد.

جماران

زمین های جماران متعلق به سید محمد باقر جمارانی از روحانیان معروف در زمان ناصر الدین شاه بوده است. برخی از اهالی معتقدند كه در كوه های این محله از قدیم مار فراوان بوده و مارگیران برای گرفتن مار به این ده می آمدند و دلیل نامگذاری این منطقه نیز همین بوده است و عده ای هم معتقدند كه جمر و كمر به معنی سنگ بزرگ است و چون از این مكان سنگ‌های بزرگ به دست می آمده ‌است‌، آن‌جا را جمران‌، یعنی محل به‌دست آمدن جمر نامیده‌اند.

پل رومی

پل رومی در واقع پل كوچكی بوده كه دو سفارت روسیه و تركیه را هم متصل می كرده است. عده‌ای هم معتقدند كه نام پل از مولانا جلال‌الدین رومی گرفته‌شده است‌.

جوادیه (در جنوب تهران)

بسیاری از زمین های جوادیه متعلق به آقای فرد دانش بوده است كه اهالی محل به او جواد آقا بزرگ لقب داده بودند. مسجد جامعی نیز توسط جواد آقا بزرگ در این منطقه بنا نهاده است كه به نام مسجد فردانش هم معروف است.

داودیه (بین میرداماد و ظفر)

میرزا آقاخان نوری صدر اعظم این اراضی را برای پسرش‌، میرزا داودخان‌، خرید و آن را توسعه داد. این منطقه در ابتدا ارغوانیه نام داشت و بعدها به دلیل ذكر شده داودیه نام گرفت‌.

دركه

اگر چه هنوز دلیل اصلی نامگذاری این محل مشخص نیست اما برخی آنرا مرتبط به نوعی كفش برای حركت در برف كه در این منطقه استفاده می شده و به زبان اصلی درگ نامیده می شده است دانسته اند.

دزاشیب (نزدیكی تجریش)

روایت شده است كه قلعه بزرگی در این منطقه به نام آشِب وجود داشته است و در گذشته نیز به این منطقه دزآشوب و دزج سفلی و در لهجه محلی ددرشو می گفتند.

زرگنده

احتمالا” دلیل نامگذاری این محل كشف سكه ها و اشیاء قیمتی در این محل بوده است. در گذشته این منطقه ییلاق كاركنان روسیه بوده است.

قلهك

كلمه قلهك از دو كلمه قله و ك‌ تشكیل شده است كه قله معرب كلمه كله‌، مخفف كلات به معنای قلعه است‌. عقیده اهالی بر این است كه به دلیل اهمیت آبادی قلهك كه سه راه گذرگاه‌های لشگرك‌، ونك و شمیران بوده است‌، به آن (قله- هك) گفته شده است‌.

كامرانیه

زمین‌های این منطقه ابتدا به میرزا سعیدخان‌، وزیر امور خارجه‌تعلق داشت، و سپس كامران میرزا پسربزرگ ناصرالدین شاه‌، با خرید زمین‌های حصاربوعلی‌، جماران و نیاوران‌، اهالی منطقه را مجبور به ترك زمین‌ها كرد و سپس آن جا را كامرانیه نامید.

محمودیه (بین پارك وی تا تجریش یا ولیعصر تا ولنجك)

در این منطقه باغی بوده است كه متعلق به حاج میرزا آقاسی بوده است و چون نام او عباس بوده آنرا عباسیه می گفتند. سپس علاءالدوله این باغ بزرگ را از دولت خرید و به نام پسرش‌، محمودخان احتشام‌السلطنه‌، محمودیه نامید.

نیاوران

نام قدیم این منطقه گردوی بوده است و برخی معتقدند در زمان ناصرالدین شاه نام این ده به نیاوران تغییر كرده است به این ترتیب كه نیاوران مركب از نیا (حد، عظمت و قدرت‌)؛ ور (صاحب‌) و ان‌ علامت نسبت است و در مجموع یعنی كاخ دارای عظمت‌.

ونك

نام ونك تشكیل شده است از دو حرف (ون‌) به نام درخت و حرف (ك) كه به صورت صفت ظاهر می‌شود.

یوسف آباد

منطقه یوسف آباد را میرزا یوسف آشتیانی مستوفی‌الممالك در شمال غربی دارالخلافه ناصری احداث كرد و به نام خود، یوسف آباد نامید.

پل چوبی

قبل از این كه شهر تهران به شكل امروزی خود درآید، دور شهر دروازه هایی بنا شده بود تا دفاع از شهر ممكن باشد. یكی از این دروازه‌ها، دروازه شمیران بود با خندق‌هایی پر از آب در اطرافش كه برای عبور از آن‌، از پلی چوبی استفاده می‌شد. امروزه از این دروازه و آن خندق پر از آب اثری نیست‌، اما این محل همچنان به نام پل چوبی معروف است.

شمیران

نظریات مختلفی درباره این نام شمیران وجود دارد. یكی از مطرح ترین دلایل عنوان شده تركیب دو كلمه سمی یا شمی به معنای سرد و ران به معنای جایگاه است و در واقع شمیران به معنای جای سرد است. به همین ترتیب نیز تهران به معنای جای گرم است. همچنین در نظریه دیگری به دلیل وجود قلعه نظامی در این منطقه به آن شمیران می گفتند و همچنین برخی نیز معتقدند كه‌ یكی از نه ولایت ری را شمع ایران می گفتند كه بعدها به شمیران تبدیل شده است.

گیشا

نام گیشا كه در ابتدا كیشا بوده است برگرفته از نام دو بنیانگذار این منطقه (كینژاد و شاپوری) می باشد.

منیریه (در جنوب ولیعصر)

منیریه در زمان قاجار یكی از محله های اعیان نشین تهران بوده و گفته شده نام آن از نام زن كامران‌میرزا، یكی از صاحب‌ منصبان قاجار، به نام منیر گرفته شده‌است.

شاید براتون جالب باشه كه بدانید:

ساختمان حصار و حفر خندق‌های جدید تهران قریب به ده سال طول كشید(به دستور ناصرالدین‌شاه) و شهر تهران چندین برابر توسعه یافت و مساحت آن به سه فرسخ و نیم رسید و از طریق ۱۲ دروازه به محیط بیرون خود ارتباط یافت. این دروازه‌ها كه هم اینك نیز، اگر چه ساختمان آنها از بین رفته، اما اسمشان باقی است. عبارت‌اند از:

دروازه‌های دولت، یوسف آباد و شمیران (در شمال شهر)
دروازه‌های خراسان، دولاب و دوشان تپه (در شرق شهر)
دروازه‌های باغشاه، قزوین و گمرك (در غرب شهر)
دروازه‌های غار، رباط كریم و حضرت عبدالعظیم (در جنوب شهر)

در واقع حدود جغرافیایی تهران به شرح ذیل بود:

و محلاتی كه در داخل این محدوده قرار داشتند و هنوز بسیاری از آنها با همان اسم و رسم قدیم وجود دارند. محله دولت كه به دلیل نزدیكی با كاخ‌های سلطنتی به این نام خوانده می‌شد، خیابان‌های لاله‌زار، خیابان شاه‌آباد، خیابان اسلامبول، خیابان علاء‌الدوله (فردوسی) خیابان لختی (سعدی) خیابان واگن‌خانه (خیابان اكباتان) عین الدوله، دوشان‌تپه (ژاله)، نظامیه (بهارستان) و دروازه شمیران را شامل بود.

محله سنگلج كه بخش اعظم و عمده آن را امروزه پارك شهر تشكیل می‌دهد، در گذشته یكی از مراكز مهم سیاسی بود و با اینكه در حال حاضر تقریباً از بین رفته ولی هنوز اشتهار تاریخی خود را از دست نداده است.